Door bouwwerkzaamheden in de binnenstad van Antwerpen komen de resten van een 16e-eeuwse omwalling bloot te liggen. Een unieke kans om deze historie digitaal vast te leggen. PelserHartman brengt dit stukje archeologie, ook wel de Spaanse omwalling genoemd, met behulp van 3D scanners in kaart voor nauwkeurige documentatie.

Antwerpen krijgt een nieuwe tramlijn, ook wel de Noorderlijn genoemd. Daarvoor moet er gegraven worden in de stad. Rondom de binnenstad liggen de resten van een omwalling uit de 16e-eeuw, daarom gaat aan alle graaf- en bouwwerkzaamheden archeologisch onderzoek vooraf. PelserHartman zet, in opdracht van de dienst archeologie van de stad Antwerpen, laserscanners in voor zeer gedetailleerde documentatie van de opgegraven resten.
De Spaanse Omwalling
Keizer Karel V gaf in de 16e-eeuw de opdracht om de Spaanse omwalling te bouwen. Deze stadsversterking bestond uit negen bastions en vijf stadspoorten met bruggen over een vestinggracht en moest de stad beschermen tegen aanvallen uit het noorden. In de loop van de 19e-eeuw verloor de omwalling zijn militaire functie. De gracht werd daarom dichtgegooid en de bovengrondse bouwwerken afgebroken. Maar de fundering bleef bewaard en door de huidige werkzaamheden komen de archeologische resten aan het licht.

3D scannen archeologische resten van de Spaanse Omwalling
‘We hebben ons verdiept in 3D scanning en dat levert mooie resultaten op’, antwoordt archeoloog Femke Martens op de vraag waarom ze bij dit project voor laserscanning kozen. ‘Daarnaast is dit een heel gefaseerd project. De metingen van de laserscanner (pointclouds) kunnen achteraf geometrisch juist aan elkaar gekoppeld worden.’ Daardoor kunnen we later nog een driedimensionaal model of visualisaties van het geheel worden gemaakt.
‘We hebben research op het internet gedaan en kwamen zo bij PelserHartman terecht’, vertelt Martens. ‘PelserHartman heeft verschillende vergelijkbare projecten gedaan op het gebied van monumenten en archeologie.’ Vooral over de flexibiliteit van PH is Martens te spreken. ‘Onze archeologische registratie volgt de planning en fasering van de aannemer. Dat is een hele puzzel, die voortdurend wordt bijgestuurd. Soms moet er binnen een week gescand worden en dat lukt dan ook.’

Uniek bouwwerk
De Spaanse omwalling is een zeer uniek bouwwerk en de vondsten kunnen meer informatie geven over een belangrijke periode in de geschiedenis van Antwerpen. De stad moet een deel van de resten vanwege de geplande aanleg van de tramlijn afbreken. Door het bouwwerk met behulp van 3D laserscantechnieken in kaart te brengen, blijft belangrijke informatie echter bewaard. Daarnaast kunnen op basis van scandata visualisaties worden gemaakt, zodat het publiek een totaalbeeld kan krijgen.
Een deel van de omwalling blijft wel bewaard en zichtbaar voor het publiek. Bij het Operaplein worden delen van de stadsmuur, een bastion en een brug van de omwalling gerestaureerd. Dit wordt een openluchtsite die archeologie in het stadsleven integreert. Voorbijgangers, tramgebruikers en automobilisten kunnen de historische resten hier vanuit verschillende invalshoeken beleven. Kijk voor meer informatie over de concrete plannen voor de archeologische vondsten op de website van de stad Antwerpen.

Pointclouds en orthofoto’s
PelserHartman scande op acht verschillende deellocaties in de binnenstad van Antwerpen. Op basis van de scandata werden er pointclouds gemaakt op het kantoor te ‘s-Hertogenbosch.
Later zullen ook nog orthofoto’s van onderdelen van de archeologische muurresten aangeleverd worden. Orthofoto’s, geometrisch gecorrigeerde foto’s, zijn zeer geschikt voor het documenteren van archeologie. Lees hier meer over de toepassingen.

3D scanning archeologische resten
3D Laserscannen is zeer geschikt om archeologische sites in beeld te brengen. Het kan handmatig tekenen of schetswerk op locatie en/of kantoor deels vervangen. PelserHartman heeft een ruime ervaring met het laserscannen van archeologische sites:
- In Ravenstein werden de resten van een van de oudste bastions naar Italiaans voorbeeld in Nederland, het Philips van Kleef-bolwerck gedocumenteerd.
- PelserHartman documenteerde de oudste boerderij van Nederland in Best en maakte daarvan gedetailleerde orthofoto’s.
- In Utrecht werd de schatkamer onder het Domplein met laserscanners gedocumenteerd.
Meer weten?
Wil je meer weten over het 3d scannen van archeologische resten? Of heb je een ander probleem waarbij je onze hulp kan gebruiken? Neem contact met ons op! Dat kan via [email protected] of bel direct naar tel. +31 73-6135729.