In het Brabantse Best staat de oudste boerderij van Nederland. PelserHartman is gevraagd om de perfecte driedimensionale documentatie van het houten skelet te maken. Het betreft hier de oudst bekende boerderij, die nog in gebruik is. Niet alleen van Nederland, maar van heel West-Europa. Uit een jaarringenonderzoek is gebleken dat het houtskelet van de stal dateert uit omstreeks 1263. Vanwege de zeldzame cultuurhistorische waarde werd de boerderij aangewezen als Rijksmonument. PelserHartman maakte een volledige 3D documentatie met haar 3D scantechnieken.
Vraag om volledige documentatie
De vraag van de opdrachtgever was als volgt: “We willen een volledige documentatie voor aanvang van het houtrestauratiewerk. We willen een exacte 3D inmeting, fotorealistische opnamen, tekeningen, viewers en films”. Het advies was snel gemaakt. We besloten een zeer uitgebreide 3D fotorealistische opname te maken met de scanners Z+F IMAGER 5010C. Deze scanners zijn relatief klein en kunnen ondersteboven aan het plafond gehangen worden om zo alle hoeken en gaten van alle houtverbindingen perfect in kaart te brengen. We besloten om geen tekeningen te maken maar zuivere orthofoto’s (gemaakt met de laserscandata!) van de spanten en houtverbindingen.
Lees ook de blogpost; 3D laserscannen en orthofoto’s oudste boerderij.
Uitvoering 3D laserscanning en maken producten
De potstal staat inmiddels in een stalen hal. Hierdoor kan de restauratie en de 3D scanning beter uitgevoerd worden. De dakpannen zijn inmiddels verwijderd waardoor het houtskelet van alle zijden goed zichtbaar is. Het houtskelet staat volledig in de steigers waardoor de houten onderdelen van alle kanten benaderbaar zijn en goed gedocumenteerd kunnen worden.
Het bestaande steigerwerk werd aangepast voor de laserscanwerkzaamheden. De wanden en het dak van de hal werden voorzien van opstelplaatsen en ophangpunten voor de scanners. We maakten de volgende producten:
- Volledige 3D gekleurde pointcloud
- Trueviewer
- Orthofoto’s (in plaats van tekeningen)
- Fly-through film
Elke centimeter oude boerderij Best vereeuwigd
(Bron: Eindhovens Dagblad 24-07-2013)
BEST – De boeren die eeuwenlang in de stal aan de Oirschotseweg 117 in Best hun koeien verzorgden, hadden het niet kunnen bevatten: dat een scanner een exacte driedimensionale ‘kopie’ zou kunnen maken van elke balk en elk dakspant van hun stal.
Dankzij de opnames kan over een jaar iedereen – als de restauratie aan de Oirschotseweg klaar is – het rijksmonument inlopen en er ronddwalen. Niet in het echt, want boer Scheepers wil er straks als vanouds weer kalfjes in houden. Maar wel virtueel, via een trueviewer op een website over de stal uit de dertiende eeuw. Het maken van de opnames kostte medewerkers van het bouwkundig adviesbureau PelserHartman, gespecialiseerd in het twee- en driedimensionaal inmeten, eerder twee volle dagen. Nu zijn ze op hun kantoor in Den Bosch bezig met het verwerken van alle gegevens. De laserscantechniek is ontstaan in de industrie, maar wordt nu ook toegepast in de bouw, bij archeologie en restauratie. Zo hebben medewerkers van het bedrijf onlangs een opgraving op het Utrechtse Domplein in kaart gebracht. Maar hun hulp werd ook ingeroepen toen eind mei bleek dat een appartementencomplex naast een bouwput in Tilburg was verzakt. Door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is de firma gevraagd ook de oude boerderij in Best met deze techniek te documenteren.
Lees ook:
Armenhoef in Best is de oudste boerderij van Nederland
Na bouwhistorisch onderzoek en dendrochronologische analyse bleek dat het hier gaat om een zogenaamde (pot)stal die dateert uit de tweede helft van de 13e eeuw. Daarmee is deze boerderij, volgens bouwhistoricus Dick Zweers, de oudste nog bestaande boerderij in West-Europa. Uit een jaarringenonderzoek is gebleken dat het houtskelet van de stal dateert uit omstreeks 1263. Vanwege de zeldzame cultuurhistorische waarde wordt de boerderij bij hoge uitzondering aangewezen als Rijksmonument. Het gebouw is sinds 2011 gemeentelijk monument.
De ontdekking van de oudste boerderij van Nederland
In 2009 gaf de gemeente Best opdracht voor een bouwhistorische verkenning. Deze verkenning leidde tot een opzienbarende ontdekking: het houtskelet van de stal dateert uit omstreeks 1263. Dit is tot dusver de oudste boerderij in Nederland en zelfs van West-Europa die bovengronds bewaard is gebleven. De datering van het houtskelet is te danken aan een jaarringenonderzoek. Een zeldzaam kenmerk van de stal is het schuuroverstek boven de noordgevel. Tegen de zuidkant van de stal is later een woonhuis gebouwd. Dit dateert ten vroegste uit 1680.
