Door enerzijds het verplichte archeologisch vooronderzoek en anderzijds het toenemende belang in documentatie van ons onroerend erfgoed is het nauwkeurig in kaart brengen van archeologische sites essentieel.
3D laserscanning is in de archeologie misschien nog wel het best op zijn plaats. De volledige site wordt snel, veilig en fotorealistisch in 3D opgenomen zonder objecten aan te raken. Zowel grote als kleine onderdelen en alle complexe vormen worden snel en volledig accuraat 3D in kaart gebracht. De hele situatie inclusief alle objecten vangen we daarbij in een wolk van miljarden meetpunten (de pointcloud) die je virtueel kunt verplaatsten naar jouw kantoor. Aangetroffen ‘verrassingen’ op locatie leveren geen vertraging van het documenteren op en je kunt er zeker van zijn dat de opname foutloos is.
Laser scanning voor archeologie stelt je in staat de documentatie fotorealistisch te bekijken en alle maten zelf te meten in speciale viewers. Je tekent zelf 2D profielen en aanzichten of 3D modellen met de pointcloud in jouw eigen tekenprogramma. Deze pagina geeft informatie over de rol en toegevoegde waarde van 3D scanning bij archeologie en bouwhistorisch onderzoek.
High-end apparatuur voor archeologie
Wellicht heb je de documentaire Time Scanners op National Geographic Channel gezien? Dit zijn exact dezelfde scanners die wij dagelijks gebruiken. Ze worden ingezet wanneer men voor zekerheid gaat. Innovatie staat bij ons hoog in het vaandel en wij ontwikkelden in de afgelopen jaren steeds betere methoden om perfecte documentatie van archeologie te maken. Archeologie vraagt namelijk om zekerheid en zeer nauwkeurige documentatie. Allemaal redenen om dus te kiezen voor de beste apparatuur die onder alle omstandigheden kan meten. Alle laserscanners leveren data die er op het eerste oog indrukwekkend uitziet, maar deskundige analyse toont significante verschillen in de data. Om deze redenen werkt PelserHartman enkel en alleen met de beste apparatuur en standaard met eye-safe scanners. Neem contact op om te weten wat de beste apparatuur voor jouw situatie is.
Laserscanning versnelt en vervangt tekenwerk
Laserscanning kan de ‘handmatige’ opname en het schetswerk op locatie en het tekenwerk op kantoor deels vervangen.
PelserHartman brengt met behulp van 3D laserscanners de exacte positie, afmetingen en kleur van archeologische objecten in kaart. We maken vaak achteraf orthofoto’s op basis van de scandata. Deze orthofoto’s kunnen het tijdrovende, handmatige schetswerk op locatie en op kantoor gedeeltelijk of geheel vervangen. Dit gebeurt vaak in situaties waarbij de opname snel maar wel volledig en foutloos uitgevoerd moet worden, bijvoorbeeld wanneer een archeologische vondst onverwacht gedaan wordt tijdens een bouwproject. Het kan ook zijn dat het op te nemen vlak of object erg groot is en veel elementen en grondprofielen bevat waardoor de opname met laserscanners voordeliger uitvalt.
Voorkeur RCE
Onze manier van inmeten en documenteren verdient de voorkeur van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed vanwege de accuraatheid van de metingen en het realistische resultaat. Het is een goede documentatie die tevens zeer geschikt is om producten te maken voor het publiek en educatieprojecten. Onze methode werd in het afgelopen jaar onder andere ingezet op project Domplein Utrecht, bij diverse vestingwerken zoals bijvoorbeeld in Ravenstein en natuurlijk het documenteren van de oudste boerderij van West-Europa Armenhoef in het Brabantse plaatsje Best.
Voorbeeld: orthofotos houten constructie boerderij
PelserHartman kreeg de opdracht om de oudste boerderij van West-Europa (1263) volledig te documenteren. We besloten om geen tekeningen te maken, maar leverden gedetailleerde orthofoto’s van alle spanten en houtverbindingen op basis van de laserscandata. De opname werd gemaakt met inzet van een zeer hoogwaardige phase scanner met interne HDR camera. We maakten 3D laserscans die bestonden uit miljarden meetpunten. De meetpunten werden gekleurd met de kleuren van de gemaakte foto’s. De afbeelding hieronder laat een stuk van deze gekleurde laserscandata zien (een gekleurde pointcloud). De gekleurde pointclouddata vormt de basis van de documentatie. We gebruikten deze data ook om producten zoals orthofoto’s, viewers en films te maken.
(De afbeelding van het spantdetail hieronder lijkt op een foto maar het is een orthogonaal aanzicht van de pointcloud van de Armenhoef boerderij.)
3D viewers voor archeologie
PelserHartman levert laserscandata (de pointcloud) nooit zonder advies en support aan. De gegevens worden op maat, goed en eenvoudig bruikbaar aangeleverd. Voor bedrijven die niet direct willen of kunnen tekenen met pointclouds kunnen we diverse tussenproducten of verschillende soorten viewers leveren. We leveren pointclouds in diverse formaten en verschillende soorten laserscanviewers zoals de Leica Truviewer, Project-to-Go en Netview. Gebruikers kunnen desgewenst via internet of intranet toegang krijgen tot de 3D bestanden. Ze bekijken de gegevens en kunnen zelf afstanden meten!
Algemene voordelen laserscanning
De voordelen van 3D-laserscanning voor archeologie zijn eenvoudig te benoemen. Het apparaat slaat niets over (vergeet niets), heeft geen werklicht nodig (natuurlijk wel licht nodig als er foto’s gemaakt moeten worden), kan op lastige plaatsen gepositioneerd worden en meet keurig alle gebogen vormen. Ook details die in een latere fase van pas kunnen komen, worden ingemeten. De hele site wordt als het ware verplaatst naar uw kantoor en de data is de perfecte basis voor het maken van tekeningen, modellen, viewers, films en animaties.
Conclusie: Het snel, foutloos en accuraat vastleggen van een bestaande situatie in de archeologie kan niet anders dan met 3D laserscanning!
Achtergronden
Wat is laserscanning?
Een laserscanner is een meetinstrument dat met hoge snelheid reflectorloos objecten inmeet. De meetdata die gemaakt wordt door een 3D scanner noemen we een pointcloud. De nieuwste scanners hebben een scansnelheid van 1.000.000 meetpunten per seconde en hebben een resolutie of scandichtheid van 1mm. Laserscanners maken een zeer realistisch beeld van de werkelijkheid. Het apparaat verricht niet alleen metingen maar maakt tegelijkertijd ook razendsnel foto’s om ieder meetpunt de juiste kleurwaarde te geven. Op deze manier ontstaat snel een goed beeld van het object in zijn omgeving. De pointcloud wordt vaak gebruikt om 2D tekeningen, 3D modellen, simulaties en clash-detections te maken.
Achtergrond orthofoto’s
Sommige scanners zijn in staat om hoogwaardige foto’s te maken met een speciale interne camera. De camera maakt opnamen vanuit het centrumpunt van waaruit ook de lasermetingen worden gemaakt. Er is dus geen parallaxprobleem. Orthofoto’s zijn op deze manier relatief eenvoudig en snel te maken. De ‘orthofoto laserscan’ wordt vaak gebruikt om goede 2D aanzichten te maken van gevels en archeologie. Daarnaast worden orthofoto’s gebruikt als onderlegger bij bouwhistorisch onderzoek en documentatie.
2D tekenwerk, 3D modellen en vergelijkingen
PelserHartman is een full service bureau op gebied van 3D laserscanning. Wij scannen objecten in en maken 2D tekeningen en 3D modellen met gebruik van specialistische software. Uiteraard leveren wij ook pointclouds en viewers waarmee u zelf kunt tekenen. Wij kunnen nieuwe elementen opnemen in de bestaande situatie en het is mogelijk om vergelijkingen te maken tussen verschillende modellen en om clash-detections uit te voeren. Hierdoor kunt u zien of bepaalde vormen overeenkomen en welke elementen elkaar zullen raken (raken=clashen).
Pointclouds kunnen gebruikt worden in steeds meer programma’s.
Een aantal voorbeelden van softwarepakketten die kunnen werken met pointclouds:
- AutoCAD (full version)
- Inventor
- Revit
- Archicad
- Vectorworks
- Plant 3D
- Cyclone
- Aveva LFM
- PDMS
- Bentley
- Cloudworx
- CADWorx
- Sketchup Pro + Undet
Voorbeelden 3D scanning en inmeten archeologie
3D scannen opgraving Pieckepoort Den Bosch
Tijdens de opgraving van de Pieckepoort heeft PelserHartman scans gemaakt met een laserscanner. Met de scanner is een exacte driedimensionale ‘kopie’ gemaakt van iedere steen uit de fundatie van de stadspoort. Hiermee zal de opgraving altijd te bezoeken zijn, ook nu deze weer toegedekt is. Lees verder over de opgraving Pieckepoort Den Bosch.
3D scannen opgraving Fort Sanderbout Sittard
Muurresten van Fort Sanderbout in Sittard zijn bij de archeologische opgraving door PelserHartman 3D ingemeten met high-end 3D laserscanners. In het onderzoek zijn interessante sporen van herstel naar boven gekomen, die duiden op schade tijdens een belegering van Sittard. Het geheel is nu vrijwel onherkenbaar, maar heeft de potentie om de vesting Sittard weer in beeld te brengen. Lees verder over de opgraving Fort Sanderbout Sittard.
3D laserscan archeologie vestingwerken Ravenstein
In juni 2014 hebben wij de archeologie van een deel van de vestingwerken in Ravenstein vastgelegd als basis van een studie om meer te weten te komen over ontwerp en constructies van de vestingresten op locatie “Famars”.
3D laserscan schatkamer Domplein Utrecht
Als voorbereiding op de werkzaamheden voor de bouw van een ondergronds museum werden op de toekomstige plek van “de schatkamer” archeologische opgravingen verricht. PelserHartman bracht met behulp van 3D laserscanners de exacte positie en afmetingen van de archeologische objecten in kaart. Lees verder op de pagina 3D laserscan schatkamer Domplein Utrecht.
3D laserscan opname archeologie Sint Jansbolwerk Den Bosch
Op 4 oktober 2011 is de opgraving aan de Sint Janssingel 3-dimensionaal in kaart gebracht met een combinatie van 3D laserscan- en speciale fototechnieken. Hiermee hebben we de eerste stap gemaakt naar het nieuwe product 3D archeologie. Lees verder op de pagina Verslag opname 3D archeologie St.Jansbolwerk Den Bosch
3D scan van archeologie Kasteelruïne Valkenburg
3D scanning en ortho foto’s van één van de oudste mergelgroeven van noord west Europa voor mergelwinning. Op vrijdag 22 maart 2013 scande PelserHartman de kapsporen van de mijnwerkers in. Een mooie vondst maar wel een flinke tegenvaller voor het geplande restaurant Ruïne Kasteel Valkenburg. Lees verder op de pagina 3d archeologie Kasteelruïne Valkenburg.
Gedetailleerde opname voor archeologie
In sommige gevallen wil men een zeer nauwkeurige 3D opname en inmeting van een object. In dat geval maken we een ander soort laserscanopname met een speciale wit-licht-laserscanner. Deze techniek is echter niet geschikt voor het vastleggen van grote objecten. We hebben deze techniek o.a. ingezet bij de inmeting van een deel van het Teylers museum te Haarlem. Lees verder over deze techniek op de pagina precisie 3D scanner.